Ο ΔΡΟΣΙΝΗΣ ΣΤΑ ΗΛΥΣΙΑ ΠΕΔΙΑ, Ε. ΒΑΧΑΡΗ

ΟΜΙΛΙΑ της κας ΕΛΕΝΗΣ ΒΑΧΑΡΗ

«Ο δροσινης στα ΗΛΥΣΙΑ πεδια»

«Στα Σκόρπια Φύλλα της Ζωής μου» ο Δροσίνης γράφει:

«Η Γαλλία μου ήτον αγαπητή κι από τα πολύ παιδικά μου χρό­νια, και τη γαλλική γλώσσα τη συλλάβισα στο ροδόχρωμο Αναγνωστάριο της Σχολής των Καλογραιών της Πλάκας πριν κι από τη μητρική μου γλώσσα. Και τη γαλλική Πρωτεύουσα την γνώρισα στα πρώτα νεανικά μου χρόνια σαν μια μυθική πόλη, από τα διαβάσμα­τα των έργων του Δουμά, και προ πάντων των «Αθλίων» και της «Παναγίας των Παρισίων» του Ουγκώ. Με τη φαντασία μου οδη­γήτρια είχα γυρίση τα πολύκοσμα Βουλεβάρτα και τις περίτεχνες Εκκλησίες και τα ιστορικά παλάτια και είχα πλανεθή στις επικίν­δυνες φτωχογειτονιές των Απάχηδων. Τελειωτικά, στα νεανικά μου χρόνια, οι δεσμοί μου με τα Γαλλικά Γράμματα και η προσωπική επικοινωνία με πολλούς από τους σύγχρονους Γάλλους λογίους είχαν υψώση για μένα τη Γαλλία στη θέση δεύτερης πνευματικής πατρίδας...

Την πνευματική κίνηση στη Γαλλία δεν έπαψα να την παρακο­λουθώ από το 1887, που κυριαρχούσαν οι Παρνασσικοί στην Ποίη­ση κ’ οι Φυσιοκρατικοί και Ψυχαναλυτικοί στο Μυθιστόρημα.

Το γράμμα που έλαβα από τον Κοππέ, όταν του έστειλα τους «Ιστούς Αράχνης» με τους στίχους του για πρόλογο, το χάρηκα σαν τιμητικό δίπλωμα. Το τύπωσα στο «Δελτίον της Εστίας» και το κρέ­μασα κορνιζαρισμένο στην κάμαρά μου!

Κι' αργότερα, κάθε αναγνώριση κ' εκτίμηση των έργων μου από την Γαλλία  τη  δεχόμουν  με  ξεχωριστή  ευχαρίστηση. Αν  και  είχε  μεταφρασθή η «Αμαρυλλίς» μου στις κυριώτερες ευρωπαϊκές γλώσσες, η γαλλική μετάφρασή της στις «Annales» και ύστερα στη «Νεανική Βιβλιοθήκη» του «Delagrave» μου φάνηκε σαν τελειωτική επικύρωση κάποιας αξίας του νεανικού μου ειδυλλίου. Μεταφρασμένο σαρά­ντα χρόνια από τότε που γράφτηκε, το χαρακτήριζεν η Διεύθυνση των «Annales» «μικρό αριστούργημα, γεμάτο ειδυλλιακή χάρη και δροσιά». Και μ' όλη την παγκόσμια κυκλοφορία του περιοδικού, το κατάστημα «Delagrave» το έκρινεν άξιο να πάρη θέση στις εκδό­σεις του, κοντά σε έργα που τα έχει καταστήση ο χρόνος κλασσικά: του Ντίκενς, του Ουόλτερ Σκωτ, του Μεριμέ...»

Και συνεχίζει:

«Μια από τις ωραιότερες συγκινήσεις στη ζωή μου δοκίμασα το φθινοπωρινό εκείνο βράδυ του 1924, που μου έφεραν από τη Γαλ­λική Πρεσβεία το Παράσημο της Λεγεώνος της Τιμής, όχι μόνον με το τυπικό δίπλωμά του, αλλά και με το προσωπικό έγγραφο του Πρεσβευτού της Γαλλίας, που αιτιολογεί την απονομή...».

Το παράσημο αυτό κοσμεί σήμερα το Μουσείο Δροσίνη στην Κηφισιά. Μας προκαλεί να αναφερθούμε σε ένα Γάλλο λογοτέχνη που ο Δροσίνης θαύμαζε και θε­ωρούσε πιλότο του πνεύματος, τον Ερνέστο Renan (1823-1892), για τον οποίο με ιδιαίτερο ζήλο ο Δροσίνης οργάνωσε στην Ακρόπολη τη γιορτή για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του. Η απαγγελία του κλασικού έργου του Renan «Προσευχή στην Ακρόπολη», έκανε όλους τους Έλληνες περήφανους.

Στο Μουσείο έχουμε ένα σπάνιο γράμμα από τη Νοεμί, την κόρη του Renan, που ευχαριστεί τον Δροσίνη, για τη θαυμάσια οργάνωση της γιορτής, προς τιμή του πατέρα της, πάνω στον Ιερό Βράχο.

«Στα Σκόρπια Φύλλα της Ζωής μου», πάλι ο Δροσίνης αφιερώνει ένα μεγάλο κεφάλαιο για τις διακοπές, που πέρασε στο σπίτι του, στο Πήλιο, με το ζεύγος Ψυχάρη. Είναι γνωστό ότι ο Γιάννης Ψυχάρης, Έλληνας λογοτέ­χνης και δημοτικιστής, παντρεύτηκε την κόρη του Renan και απέκτησε μαζί της δύο γιους.

Η Jeanne Marvig στις 21 Νοεμβρίου του 1950, στο ραδιοφωνικό σταθμό Τοulouse – Ρyrenéens, παρουσίασε μία εκπομπή από τις πιο συγκινητικές για τον Δροσίνη και το έργο του.

Σε κάποιο σημείο της ομιλίας της, αναφέρθηκε στο σπίτι του ποιητή, στην Κηφισιά, στο σημερινό δηλαδή Μουσείο Δροσίνη και τόνισε τις προσπάθειες που κατέβαλλε ο ποιητής για να επικρατήσει η δημοτική γλώσσα.                       

Ο ίδιος ο Δροσίνης γράφει:

«Η Γαλλία ήταν πάντα το αστέρι, το φως και η ελπίδα μου στις ώρες που εμείς οι νέοι ποιητές αγωνιζόμασταν να καθιερώσουμε τη δημοτική γλώσσα.

Η εμφάνιση του Ιωάννη Ψυχάρη έγινε για μας το ουράνιο τόξο που έφερνε το μήνυμα του τέλους της καταιγίδας. Στο Παρίσι ο Ψυχάρης εί­χε αναλάβει  αυτόν  τον αγώνα της επικράτησης της δημοτικής, ενώ ο Παλαμάς κι εγώ ήμασταν οι πιο πιστοί και μαχητικοί οπαδοί του».

Ένας άλλος Γάλλος ποιητής που γνώρισε ο Δροσίνης ως φοιτητής το 1878, ήταν ο Ανδρέας Σενιέ, που ο πατέρας του ήταν Γάλλος και η μητέ­ρα του Ελληνίδα. Το 1920, υπηρετώντας στο Υπουργείο Παιδείας, ο Δρο­σίνης πήρε εντολή να ασχοληθεί με την προτομή του Σενιέ, η οποία επρόκειτο να στηθεί στον πρόδομο της Ακαδημίας Αθηνών, ιδέα που τε­λικά δεν υλοποιήθηκε.

Αργότερα η τύχη τον έφερε αντιμέτωπο με τη φανατική προσπάθεια των κριτικών να αποδείξουν πως ο Σενιέ δεν είχε ούτε μια σταγόνα αίμα ελληνικό και πως η μητέρα του ήταν μια Φραγκολεβαντίνα που έπαιζε θέατρο, παριστάνοντας την Ελληνίδα.

Ο Δροσίνης, όπως ο ίδιος γράφει ότι, ασχολήθηκε με πείσμα για την υπό­θεση αυτή. Συγκέντρωσε πλούσιο υλικό που απεδείκνυε την ελληνική καταγωγή της Ελισάβετ Σενιέ, αλλά στο τελευταίο στάδιο της έρευνάς του, όταν δεν απέμενε παρά να φωτογραφήσει και να εκδώσει το βιβλίο, τον σταμάτησε ο Ευρωπαϊκός πόλεμος.

«Στα Σκόρπια Φύλλα της Ζωής μου» διαβάζουμε :

«...Πού νους για τέτοια συγκεντρωτική εργασία μέσα στο πα­γκόσμιο σεισμοτράνταγμα, που έχει μετατοπίσει τη γη από τον άξονά της! Σ' έναν βαρύ χαρτοφύλακα κοιμούνται τρία χρόνια τώρα όλα τα δικά μου και ξένα χειρόγραφα και σημειώματα και αποκόμ­ματα εφημερίδων και τυπωμένα δοκίμια των εικόνων, που έχουν ετοιμασθή από τα γαλλικά κλισέ και προσμένουν του πιεστηρίου την πλάκα».

Ο  Δροσίνης  προτάθηκε  για  το  βραβείο  Νοbel   το   1947.  

O τυχερός όμως της χρονιάς ήταν ο Γάλλος André Gide.

Μια ακόμη επίδραση τού γαλλικού εκπαιδευτικού συστήματος πάνω στις σκέψεις και αποφάσεις του Δροσίνη, ήταν LES  BATAILLONS SCOLAIRES. Η Γαλλία λίγο πριν από το γαλλο-γερμανικό πόλεμο του 1870 και μετά, προσανατολίζεται στη στρατιωτική εκπαίδευση των μα­θητών. Βλέπουμε λοιπόν τον Δροσίνη να καταφέρνει να περάσει σε σχολεία και σχολές το μάθημα της σκοποβολής, με όπλα φερμένα από τη Γαλλία.

Η πλούσια συλλογή κειμένων του Μουσείου Δροσίνη, μας επιτρέπει να σας παρουσιάσουμε μερικές απόψεις γνωστών φημισμένων  Γάλλων  λογοτε­χνών  που  εκτιμούσαν  τον  ποιητή. Ο καθηγητής Clément ένας ξεχω­ριστός Γάλλος μεταφραστής ελληνικών ποιημάτων, έγραψε το 1932 για την ποιητική συλλογή του Δροσίνη «Θα Βραδιάζη»:

«- Αυτή η συλλογή είναι για μένα το ωραιότερο λουλούδι των έργων του Δροσίνη. Αν και το εκφραστικό ύφος του μένει πάντα το ίδιο, κάθε ποίημα παρουσιάζει το δικό του χαρακτήρα και ο αναγνώστης αιχμαλω­τίζεται από το συνεχές ξετύλιγμα των σκηνών, η μια μετά την άλλη:

Θα βραδιάζη η μέρα, όταν θα φτάνωμε

στου χωριού τ' αποσκιωμένα αλώνια.

Το έργο αυτό του Έλληνα ποιητή, συνέχισε ο καθηγητής Clément, έχει για μας μια γοητευτική ιδιότητα που κατακτά αμέσως το πνεύμα μας και την καρδιά μας. Οι τόσο παινεμένοι αρχαίοι μας, δεν τον ξεπέ­ρασαν σε γοητεία και απλότητα σκηνών. Η εκπληκτική τέχνη του Θεό­κριτου μας αγγίζει λιγότερο εμάς τους νεότερους, γιατί λείπει από την ποίησή του μια μεγάλη αρετή που τη συναντάμε συχνά στα ποιήματα τού Δροσίνη: η αποκάλυψη ολόκληρης της ψυχής του ποιητή».

Μια άλλη κριτική που δημοσιεύτηκε στη «Révue Contemporaine» εί­ναι η ακόλουθη:

«Ο Δροσίνης βρίσκεται στην κορυφή της νεοελληνικής ποίη­σης. Ξεχωρίζει για την φιλοσοφική του σκέψη, τη δύναμη της ανά­λυσης και την πλούσια όσο και σύνθετη λεπτότητα της καρδιάς του.»

Ακόμα σε γράμμα της Καίτης Μάνου, της τελευταίας μούσας τού ποιητή διαβάζουμε:

«- Ο Δροσίνης είχε μεταφράσει μερικά ποιήματα δύο κορυφαί­ων Γάλλων ποιητών: του Paul Claudel και του Ρaul Elyar. Μου έδωσε τις μεταφράσεις  μαζί  με  δύο  θερμά  γράμματα,  όταν  έφευγα  για  το  Παρίσι. Τα παρέδωσα εκ μέρους του στους ποιητές συνο­δευμένα με εκλεκτά βιβλία ελληνικής τέχνης διαλεγμένα από Μουσεία, σαν δώρα. Φρόντισα να έρθουν στα χέρια τους το συντο­μότερο δυνατό έτσι, ώστε ο Δροσίνης να έχει τη χαρά της απάντη­σης.

Θυμάμαι τη συνάντηση με τον Paul Claudel  στο σπίτι του στην εξοχή. Είναι μια αλησμόνητη σκηνή, μια πραγματική εμπειρία κι ήταν το γράμμα τού Δροσίνη που μ' έφερε κοντά του.

Με κάλεσε λοιπόν σπίτι του και τον βρήκα καθισμένο σε μια βαθιά πολυθρό­να. Σφίγγοντας τα δυό μου χέρια μου είπε: «Μου φέρνετε ένα μή­νυμα από το θαλασσί ουρανό σας και από τη θάλασσά σας που λά­μπει».

Εγώ πρόσθεσα: -Και ένα μήνυμα αγάπης από τον ποιητή Δροσίνη».

Ο Paul Claudel άνοιξε το γράμμα, το διάβασε με προσοχή:

- Με συγκινεί, μου είπε, γνωρίζω τον Δροσίνη αρκετά καλά, είναι ένας πραγματικός ποιητής.

Του μίλησα για τη δική του ποίηση. Του ανέφερα ότι χαίρει μιας μεγάλης ανταπόκρισης και στην Ελλάδα.

Μου απάντησε με περηφάνεια:

-Το ξέρω και είμαι ενθουσια­σμένος με αυτό.

Μου ζήτησε να του απαγγείλω στα ελληνικά στίχους του Δρο­σίνη για να ακούσει τη μουσική τους, το ρυθμό τους. Ξεχώρισε τον «Ύμνο των Προγόνων».                                         

- Αισθάνομαι ότι τραγουδάει μια ραψωδία, μου είπε.

Η μουσι­κότητα των στίχων του Δροσίνη εντυπωσίαζε το ίδιο και τον Paul Elyar.»

Ο σύλλογος «Οι Φίλοι του Μουσείου Γ. Δροσίνη» έχει εκδώσει ένα βιβλίο με ανέκδοτα επιστολικά κείμενα, που περιέχουν απομνημονεύματα του Δροσίνη από το ταξίδι του στο Παρίσι το 1921, βιβλίο το οποίο έγινε με την επιμέλεια του καθηγητή Φαίδωνα Μπουμπουλίδη και φέρει το τίτλο «Το Ταξίδι στο Παρίσι του Γεωργίου Δροσίνη». Με τη λυρική πένα του ο ποιητής διασχίζει το Παρίσι, εντυ­πωσιάζεται από το μέγεθος της πόλης, την κίνηση των δρόμων, την εμ­φάνιση των κατοίκων, τις συνήθειές τους, τον πλούτο των καταστημάτων, αλλά και την ακρίβεια των διαφόρων ειδών. Μεγάλη εντύπωση έκα­ναν στον Δροσίνη τα μεγάλα πάρκα, αλλά και το νεκροταφείο των ζώων. Όταν το επισκέφτηκε, συλλογίστηκε ότι θα έπρεπε να το ονομάζουν «Κοιμητήριο της Πίστεως», «...γιατί αλήθεια για την πίστι τους τα είχαν αγα­πήσει και τα είχαν κλάψει τα ευγενικά εκείνα ζώα, για το τόσο σπάνιο αυτό ανθρώπινο χάρισμα!»

Όταν  πάλι  βλέπει  τα  ελληνικά αγάλματά μας στο Λούβρο γράφει: «Να ξέρατε τι δυστυχισμένα είναι σ' αυτό το κλίμα το υγρό. Πού η φεγγοβολιά που έχουν κάτω από τον ουρανό της πατρίδας τους!»

Τέλος ανάμεσα στα γράμματα που έστειλε στην αδελφή του, υπάρχουν μερι­κά στα οποία μιλάει για την παραμονή του στο σπίτι του Hubert Pernot*, σε μια μικρή πόλη έξω από το Παρίσι, το Νogent. Ο Δροσίνης συνεργάστηκε με τον Ρernοt σε μεταφράσεις ελληνικών ποιημάτων, τις οποίες, ο γάλλος καθηγητής  χρειαζόταν για τα μαθήματά του στη Σορβόννη και για το βι­βλίο του, «Poètes Grecs - Grèce actuelle dans ses poètes». Μό­λις ανοίξεις αυτό το Βιβλίο, το πρώτο ποίημα, που συναντάς, είναι του Δροσίνη.

Ο στόχος του Συλλόγου μας ήταν και είναι να αναφερόμαστε στον Δροσίνη, τον άνθρωπο που αγάπησε την Ελλάδα και την υπηρέτησε από όποια θέση κι αν βρέθηκε, με όλες τις δυνάμεις του. Να κρατήσουμε τη μνήμη του ζω­ντανή και κάθε φορά που έχουμε ευκαιρία να μιλάμε για τις αξίες που πρέσβευε, την αγάπη του προς την πατρίδα, τη θρησκεία, το θαυμασμό του στις πνευματικές αξίες, τις ικανότητες των παιδιών, την προσφορά της γυναίκας στην οικογένεια και στην Ελλάδα, και την ομορφιά και τη δύναμη της φύσης.