ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΙΚΕΛΑΣ – ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΡΟΣΙΝΗΣ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΙΚΕΛΑΣ – ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΡΟΣΙΝΗΣ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΓΙΑΝΗΣ  ΠΑΠΑΚΩΣΤΑΣ

ΒΙΒΛΙΟ ΑΡΙΘΜ. 31

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Έναυσμα για την ενασχόλησή μου με την έκδοση του παρόντος ευσύνοπτου τόμον στάθηκε η πρόταση της λογίας κυρίας Ελένης Βαχάρη, προέδρου του Συλλόγου «Οι Φίλοι του Μουσείου Δροσίνη», να διατυπώσω την άποψή μου για το περιεχόμενο οχτώ ανέκδοτων επιστολών του Δημητρίου Βικέλα, που απόκειται φωτοαναστατικώς στο αρχείο του οικείου Μουσείου. Τις βρήκα ενδιαφέρουσες- έκρινα δε ότι ενδεχόμενη ύπαρξη και άλλων επιστολών τον Βικέλα προς τον ίδιον αποδέκτη, ή και το αντίθετο, θα φώτιζε και άλλες πλευρές της πνευματικής μας ζωής κατά τα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα και των αρχών τον εικοστού.

Από την ερευνά μου στα κατάλοιπα του Δροσίνη, που είναι κατατεθειμένα στο αρχείο του Συλλόγου προς διάδοσιν Ωφελί­μων Βιβλίων, δεν προέκυψε κάτι σχετικό. Αντίθετα, επιστολές του Δροσίνη εντοπίστηκαν στο αρχείο Βικέλα [συνίσταται από 181 αταξινόμητους φακέλους], το οποίο απόκειται στο Τμήμα Χειρογράφων και Ομοιότυπων της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Στην προσπάθειά μου αυτή είχα τη βοήθεια του Χάρη Κωνσταντέλλια, ο οποίος έχει πραγματοποιήσει ενδελεχή έρευνα στο οικείο αρχείο, προκειμένου να εκπονήσει τη διδακτορική του διατριβή με θέμα «Ο Δημήτριος Βικέλας, άτυπος πρέσβης των ελληνικών γραμμάτων στο εξωτερικό».

Από την ερευνητική αυτή διαδικασία προήλθαν οι είκοσι τέσσερις επιστολές του Δροσίνη προς τον Βικέλα, και, όλες μα­ζί, μετά τη φωτογράφησή τους, μεταγράφτηκαν, και, όπως αυτές βγήκαν από το χέρι των αλληλογραφούντων, καταχωρίζονται στην παρούσα έκδοση.

Από την ανάγνωσή τους μπορεί κανείς να παρατηρήσει ότι το μεγαλύτερο μέρος της αλληλογραφίας, του Δροσίνη κυρίως, περιορίζεται σε σχολιασμό του λογοτεχνικού έργου, του δικού του και του Βικέλα, και ειδικότερα στις πρώτες δημοσιεύσεις στο περιοδικό Εστία, στην έκδοση των συγκεντρωτικών τόμων και στον τρόπο υποδοχής τους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η κυκλοφορία του έργου τους στον ευρωπαϊκό χώρο εκ των πραγμάτων θα τους προσέδιδε κύρος και παράλληλα θα είχε αντίκτυπο και στη χώρα μας. Τον Δροσίνη τον απασχολούν επίσης και θέματα εκπαίδευσης, με επίκεντρο, ύστερα από εισήγηση του Ν. Γ. Πολίτη, την - για πρώτη φορά στην ιστορία των ελληνικών γραμμάτων - εισαγωγή της Νεοελληνικής λογοτεχνίας στη Μέση εκπαίδευση ως αυτοτελούς και ανεξάρτητου μαθήματος. Για τούτο και οι μαρτυρίες του είναι μοναδικές, αφού, όπως θα δούμε, στην όλη διαδικασία εμπλέκεται προσωπικώς. Ξεχωριστό ήταν το ενδιαφέρον του Δροσίνη και για τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η ευπαθής ομάδα των ατόμων με τύφλωση η εκπαίδευσή τους και η αναζήτηση τρόπον εντάξεώς τους στην κοινωνία ως ενεργών μελών αποτέλεσε διαρκές μέλημα.

Το θέμα αυτό είχε ήδη απασχολήσει και το «Πρώτον εν Ελ­λάδι Εκπαιδευτικόν Συνέδριον», το οποίο, με πρόταση του Δροσίνη, συγκλήθηκε στην Αθήνα το 1904 [31 Μαρτίου έως 4 Απριλίου][1]. Αλλά η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης προήλθε κυρίως από τη σχετική αρθρογραφία του στον ημερήσιο αθηναϊκό τύπο, όπου κατήγγειλε την αδιαφορία της πολιτείας έναντι των ατόμων αυτών. Από την αλληλογραφία καθώς και από σχετικά δημοσιεύματα προκύπτει ευθέως ότι και ο Βικέλας όχι μόνο υιοθέτησε τη σχετική πρόταση του Δροσίνη, αλλά η ευαισθησία του αποτυπώθηκε εμπράκτως σε συγκεκριμένες ενέργειες: Και ενίσχυσε οικονομικά την όλη προσπάθεια και, προκειμένου να διαμορφώσει προσωπική άποψη για το εν λόγω ευαίσθητο κοινωνικό πρόβλημα -προϋπόθεση για να οδηγηθεί σε σωστές αποφάσεις -, ταξίδεψε στο Παρίσι και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, όπου λειτουργούσαν ανάλογα κέντρα για την εκπαίδευση τυφλών με το σύστημα Braille.

Αν παρακολουθήσει κανείς την πορεία των δύο ανδρών, θα διαπιστώσει πόσο κοντά ήταν ο ένας στον άλλο και ειδικότερα στην αποδοχή και την από κοινού αντιμετώπιση σημαντικών θεμάτων από τον χώρο του πολιτισμού και παιδείας θεμάτων, για τα οποία η διαρκής έγνοια και το πάθος τούς συνό­δευσε σε όλη τους τη ζωή. Αλλά για το θέμα αυτό θα γίνει λό­γος στην οικεία θέση. Από την αλληλογραφία αυτή φωτίζονται και πλευρές της ζωής του Δροσίνη σχετικά με τις σπονδές του στη Δρέσδη και στη Λειψία και ειδικότερα η ενεργός ενασχόληση του με την έκδοση της Καλλιτεχνικής Πινακοθήκης που επιμελείτο για το Βιβλιοπωλείον της Εστίας ύστερα από συμφωνία με τον ιδρυτή του Γεώργιο Κασδόνη και διευθυντή παράλληλα τον ομότιτλου περιοδικού.

Στις 17 Οκτωβρίου του απελθόντος έτους 2014, το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου «Οι Φίλοι τον Μουσείου Δρο­σίνη», με την πρωτοβουλία και τη φροντίδα της Προέδρου αυτού κυρίας Ελένης Βαχάρη, στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών πραγματοποιήθηκε Ημερίδα για τα 110 χρόνια από τη διεξάγωγή του «Πρώτου εν Ελλάδι Εκπαιδευτικού Συνεδρίου», οπότε και διερευνήθηκε κυρίως ο ρόλος τον Γεωργίου Δροσίνη, ως εμπνευστή και, από κοινού με τον Δημήτριο Βικέλα, βασικού διοργανωτή αυτού. Οι εισηγήσεις που ακούστηκαν στην εν λό­γω εκδήλωση καταχωρίζονται στο Δεύτερο Μέρος τον παρό­ντος τόμου. Οι δύο Εισηγήσεις αναφέρονται στο ιστορικό του Συνεδρίου και τη φιλοσοφία αυτού, ενώ η τρίτη έχει ως θέμα το αφηγηματικό έργο του Δροσίνη, ο οποίος, άλλωστε, μαζί με τον Βικέλα, στέκουν στο επίκεντρο της παρούσας έκδοσης. Και τα δύο μέρη επικοινωνούν μεταξύ τους και φωτίζονται, λίγο ως πολύ, πλευρές της ζωής και του έργου των δύο ανδρών. Με τα δημοσιεύματα επίσης του ημερήσιου και περιοδικού τύπου της εποχής, αποσπάσματα του οποίου καταχωρίζονται στο Παράρτημα, αναπαρίσταται με τον πλέον έκδηλο τρόπο το κλί­μα του Συνεδρίου και δίνονται χαρακτηριστικές όψεις αυτού. Προβάλλεται ο προοδευτικός εν πολλοίς χαρακτήρας του και επίσης οι καινοτόμες απόψεις που διατυπώθηκαν για τη βελτίωση του εκπαιδευτικού μας συστήματος, για τον περιορισμό του αναλφαβητισμού, για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών, για τη γλωσσική εξομάλυνση των βιβλίων, για την επαγγελματική εκπαίδευση, για την προστασία και εκπαίδευση των ατόμων που στερούνται το φως και για τόσα άλλα.

Κλείνοντας το προλογικό αυτό σημείωμα, θα ήθελα να ευχαριστήσω την κυρία Ελένη Βαχάρη για την πρότασή της να επιμεληθώ φιλολογικώς την παρούσα έκδοση. Η αποδοχή της πρότασης έχει και την έννοια της αναγνώρισης των προσπαθειών της -χρόνια τώρα- για την προβολή του έργου του Δροσίνη και τη γενικότερη συμβολή της στα γράμματα και τον πολιτισμό. Ευχαριστώ τον Χάρη Κωνσταντέλλια για τη βοήθεια του και τον Φίλιππο Λένη για την καλαίσθητη έκδοση.

Γιάννης Παπακώστας

[1] Περισσότερα για το θέμα αυτό βλ. Πρώτον Ελληνικόν Εκπαιδευτικόν Συνέδριον, εν Αθήναις 31 Μαρτίου - 4 Απριλίου 1904, συγκληθέν υπό τον Συλλόγον προς διάδοσιν των Ελληνικών Γραμμάτων, του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσού και του Συλλόγου προς διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων [...].Έν Αθήναις 1904. -Ανδρονίκη Φωτιάδου, Πρώτον Ελληνικόν Εκαιδευτικόν  Συνέδριον [...], Θεσσαλονίκη 1988, - Γιάννης Παπακώστας, Δια τον σύνδεσμον τον απανταχού ελληνισμού. Μείζων Ελληνισμός και Ελληνικά Γράμματα στις αρχές τον εικοστού αιώνα. Σύλλογος προς διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων [ΣΩΒ], Αθήναι. 2010.